'Moderne natuur' van Derek Jarman is hét lenteboek van dit jaar
Menig stadsbewoner droomt ervan: een huisje in de natuur om even te kunnen ontsnappen aan gejaagde stadsleven. Nu de koudste dagen weer achter ons lijken te liggen en mijn kamerplanten samen met de bomen en bloemperken in de straat uit hun winterslaap komen, zie ik mezelf al zitten in mijn fictieve groene oase op een zwoele zomeravond. De werkelijkheid van mijn appartementje aan een druk kruispunt midden in de stad probeert hardnekkig mijn droombeeld te doorprikken, maar gelukkig heb ik de remedie voorhanden. Dit fantastische lenteboek neemt me mee naar mijn denkbeeldige tuin: Moderne natuur van Derek Jarman.
Britse filmmaker en schrijver Derek Jarman (1942-1994) krijgt in 1986 de diagnose HIV en besluit een cottage te kopen aan de kust van Kent. Vanaf dat moment verdeelt hij zijn tijd tussen het hectische Londen en zijn zwartgeverfde houten huisje. In de schaduw van de kerncentrale van Dungeness en omgeven door kiezelstranden werkt hij verwoed aan zijn droomtuin, die — geteisterd door de zoute zeewind en de grillige Britse weersomstandigheden — zijn toevluchtsoord wordt. In 1989 en 1990 houdt Jarman bijna dagelijks een dagboek bij, waarin hij schrijft over zijn tuin, maar ook hoe er rond hem vrienden wegvallen en zijn eigen gezondheid zienderogen achteruit gaat.
Hoewel die premisse misschien niet 'zalig lenteboek' schreeuwt, treft de lezer in Moderne natuur toch een haast sprookjesachtige wereld aan. Jarman schrijft in zijn dagboekfragmenten over ontelbare bloemen en planten, de wisselende seizoenen, stormnachten waarin de gierende wind hem uit zijn slaap houdt, de verschillende bewoners van zijn tuin — zeldzame vlinders, hongerige konijnen en een listige kraai — en de vondsten die hij tijdens strandwandelingen doet en waarmee hij bloembedden versiert en monsterlijke sculpturen fabriceert voor exposities en decors voor zijn films. Ook herinneringen passeren de revue, waarin hij verhaalt over het ontstaan van zijn liefde voor tuinieren. Deze fragmenten getuigen ook van de worsteling met zijn seksualiteit in zijn vroege jeugd en als jongvolwassene in het Londen van de jaren zestig. Ook beklaagt Jarman de misinformatie en vooroordelen rond HIV en de censuur waar hij en zijn collega's mee te maken krijgen. Toch weet Jarman te betoveren en inspireren. Moderne natuur is een tijdloos testament van menselijke veerkracht en de eeuwige zoektocht naar schoonheid.
Zin in meer (autobiografische) voorjaars- en natuurliteratuur? Ook George Orwell hield in zijn leven dagboeken bij. In deze bundeling van zijn dagboeken zijn Orwell's Huishouddagboeken te lezen, waarin hij als gepassioneerd natuurobservator het dierenleven in zijn tuin minutieus vastlegt. Rebecca Solnit onderzoekt deze kant van de schrijver van Nineteen Eighty-Four en Animal Farm in (het helaas nog niet naar het Nederlands vertaalde) Orwell's Roses. Ze verkent hoe zijn belangstelling voor planten en bloemen zijn andere interesses verlicht en ontdekt een meer hoopvolle Orwell, wiens liefde voor de natuur door zijn werk en daden pulseert. Een andere benadering van het wonderlijke van de natuur is te lezen in de serie boeken van Karl Ove Knausgård over de seizoenen. Geïnspireerd door de natuurlijke cyclus van het leven, schreef hij vier boeken die ook los van elkaar te lezen zijn: Herfst, Winter, Lente en Zomer. De serie, die hij voor zijn dochter schreef, verkent de diepten van menselijke emoties, de complexiteit van relaties en de eindeloze zoektocht naar betekenis in een wereld vol schoonheid en tegenstellingen.